Wijstgronden in de maashorst
Ooit stroomde de Maas door het oergebied. Maar door een breuk in de aardkorst kwam de bodem steeds meer omhoog. Hierdoor werd de Maas naar het oosten gedrukt en kwam het land hoger te liggen. Dat hoge stuk land heet een horst. Vandaar de naam Maashorst. Het lager gelegen gebied wordt een slenk genoemd.
Inmiddels kan je het hoogteverschil niet meer zien, maar de bodem laat nog wel sporen van de breuk zien. Op de horsten zie je grind en soms grote keien liggen. In de ijstijd zijn deze afgezet door de toen nog breed meanderende Maas. De slenken herken je aan fijn dekzand.
Aan de westkant van het oergebied ligt een van de grootste breuken: de Peelrandbreuk. Een breuk die al actief sinds het Mioceen dat ongeveer 23 miljoen jaar geleden begon. Langs de Peelrandbreuk liggen veel wijstgronden: hooggelegen, drassige gebieden waar het ijzerrijke grondwater als kwel omhoog komt. Een zeldzaam fenomeen dat alleen onder zeer specifieke omstandigheden voorkomt en nergens in Europa zo goed zichtbaar is als hier in De Maashorst.
Hoog en nat
De wijstgronden zijn hooggelegen en nat. Een opvallende combinatie. Hoe zit dat precies?
Het begint allemaal bij de Peelrandbreuk. Deze breuk markeert de overgang tussen de Peelhorst en de lager gelegen Centrale Slenk. De hooggelegen horst bestaat uit grofkorrelig zand en grind waar grondwater makkelijk doorheen sijpelt. De laaggelegen slenk bestaat juist uit fijnkorrelig, slecht doorlaatbaar zand. Net als de slenk vormt ook de breuk zelf een barrière voor het grondwater.
Als dat water vanaf de hoge kant neer beneden komt sijpelen en daar de breuk tegenkomt, kan het geen kant meer op en beweegt het zich als kwelwater naar het oppervlak. Anders dan je zou verwachten zijn de hoge gronden dus nat en blijven de lager gelegen gronden droog. Deze zeldzame vorm van kwel heet wijst.
is de breuk nog zichtbaar?
Niet echt. Dat komt omdat de omhoog bewegende horst in de loop der tijd is afgesleten door de wind en de slenk is opgevuld met zand en grind. Hierdoor is een groot deel van de bodemdaling weer weggewerkt. Het oorspronkelijke hoogteverschil van zo’n tweehonderd meter is daardoor overal verdwenen. Behalve bij Uden. Daar is nog een hoogteverschil van zo’n vijf meter zichtbaar. Het is daarmee het meest zichtbare restant van de originele steile helling. Bijzonder om te zien.
ijzerrijk water
Grondwater dat naar de breuk toe stroomt is rijk aan ijzer. Als dit water aan de oppervlakte verschijnt, oxideert het. Hierdoor krijgt het water zijn bijzondere roestbruine kleur. Prachtig om te zien!
meer over de wijst
In de onderstaande video vertelt Godert Verbeek, adviseur bij Waterschap Aa en Maas, meer over de wijst en het Geopark. De beelden die je ziet zijn opgenomen bij het Annabos, de plek in natuurgebied De Maashorst waar de wijst goed zichtbaar is.
de natuurlijke hoogtepunten
De Maashorst staat bol van de bijzondere natuur
